Galgenstraat/Galgenweg(Wezemaal)

Kort

Deze lugubere straatnaam herinnert aan de galg van Wezemaal die hier stond tot aan de Franse revolutie.

Duiding

Deze lugubere straatnaam herinnert aan de galg van Wezemaal die hier stond tot aan de Franse revolutie. De keuze van de site, op een iets hoger gelegen plek op de zuidhelling van de Middelberg, was goed overdacht: ver genoeg van de dorpskom, maar vlakbij de oostgrens van de heerlijkheid Wezemaal en de oude weg van Leuven naar Aarschot (de huidige Olivierstraat). Zo was het voor alle reizigers vanuit Aarschot duidelijk dat ze hier het rechtsgebied betraden van de heer van Wezemaal.

De heren van Wezemaal behoorden, net als hun buren, de heren van Rotselaar, sinds de dertiende eeuw tot de toplaag van de Brabantse adel. Het gebied waarover zij hun autonoom gezag uitoefenden, noemde men een ‘heerlijkheid’. De heren van Wezemaal en Rotselaar oefenden in hun heerlijkheid zelfs de ‘hoge rechtsmacht’ uit, dat wil zeggen dat zij eigenmachtig grote misdrijven mochten bestraffen, met lijfstraffen en zelfs de doodstraf. De executies werden voltrokken in het dorpscentrum. De lijken werden vervolgens naar het ‘gericht’ gevoerd, de plaats waar galg en rad stonden opgesteld, en waar de lichamen een tijd lang ten toon werden gesteld, als afschrikwekkende waarschuwing voor alle reigers. Hoe het gericht van Wezemaal er precies uit zag, weten we niet. Op de zogenaamde Villaretkaart uit 1747 is op de plaats van ‘het gericht van Wezemaal’ (‘Justice de Wesmael’) nog een grote galg met drie palen te zien.

'De galg van Wezemaal op de Villaretkaart, 1747'.

Maar ook de heer van Rotselaar bezat even verderop zijn ‘gericht’ voor het dorp Rotselaar (op de buitengrenzen van Werchter/Tremelo en Haacht stonden zijn andere twee galgen). Dat gericht was ingeplant op het meest oostelijke einde van de Middelberg. Op een niets verhullende tekening van rond 1600 is op die plek zowel een galg te zien als raderen met resten van geëxecuteerden. Reizigers vanuit Aarschot werden dus eerst geconfronteerd met de gruwelijke etalering van de rechtsmacht van de heer van Rotselaar en een eindje verderop met die van de heer van Wezemaal!

‘De galg van Rotselaar, op het oostelijke punt van de Middelberg. In de achtergrond, Betekom (schets uit 1596-1598; KU Leuven, universiteitsarchief).

Informatie: dr. Bart Minnen, historicus verbonden aan de KU Leuven.